• Hotline:
    0965.486.648/02862.968.968
  • Làm việc: Thứ 2-thứ 7: 8:00 - 19:30; CN:8:00-13:30; Xét nghiệm từ thứ 2-thứ 7 (8:00-15:45). Ngày Lễ, Tết: nghỉ

 

Viêm Da Cơ Địa: Hướng Dẫn Toàn Diện Từ Bs Trương Lê Đạo (TP.HCM)

Tìm hiểu đầy đủ về viêm da cơ địa: nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và chăm sóc da hiệu quả theo tư vấn từ Bs Trương Lê Đạo – Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ TP.HCM.

Viêm da cơ địa là gì?

Viêm Da Cơ Địa Tổng Quan

Viêm Da Cơ Địa Tổng Quan

Trong những năm gần đây, cụm từ viêm da cơ địa (còn được gọi là atopic dermatitis, hay eczema) không còn xa lạ với các bậc phụ huynh và người dân thành thị. Đây là một trong những bệnh lý về da phổ biến nhất, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người có cơ địa dị ứng. Theo bác sĩ Trương Lê Đạo – chuyên gia tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ (TP.HCM), viêm da cơ địa không chỉ gây ảnh hưởng đến làn da mà còn tác động đến tâm lý, giấc ngủ và chất lượng sống của người bệnh nếu không được kiểm soát đúng cách.
Vậy thực chất, viêm da cơ địa là gì? Tại sao bệnh này được gọi bằng nhiều cái tên khác nhau như eczema, chàm sữa, hay viêm da dị ứng? Và làm thế nào để phân biệt chúng?

Định nghĩa theo y học hiện đại

Viêm da cơ địa (AD)bệnh viêm da mạn tính phổ biến nhất, có đặc điểm ngứa kéo dài và diễn tiến mạn tính hoặc tái phát dai dẳng. Bệnh thường khởi phát từ thời thơ ấu, nhưng cũng có thể bắt đầu ở người trưởng thành (khởi phát muộn).
Viêm da cơ địa là một bệnh lý di truyền phức tạp, thường đi kèm với các bệnh dị ứng khác như:
  • Viêm mũi dị ứng
  • Hen suyễn
  • Dị ứng thực phẩm
  • Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan

Một số đặc điểm cốt lõi của viêm da cơ địa:

  • Ngứa dữ dội, đặc biệt vào ban đêm – thường là dấu hiệu đầu tiên xuất hiện.
  • Tổn thương da theo lứa tuổi:
    • Trẻ sơ sinh: mặt, má, da đầu
    • Trẻ em & người lớn: vùng gấp (khuỷu, khoeo), cổ, cổ tay
  • Khô da: thường thấy cả khi không có tổn thương viêm rõ.
  • Tiền sử cá nhân hoặc gia đình có bệnh dị ứng (atopy).
  • Bệnh có liên quan đến rối loạn miễn dịch, suy giảm hàng rào bảo vệ da, và mất cân bằng vi sinh vật da.

Theo Tổ chức Dị ứng Thế giới (WAO):

Viêm da cơ địa bao gồm hai thể chính:
  • Thể dị ứng (IgE-associated) – chiếm đa số
  • Thể không dị ứng (non-IgE-associated) – thường ở giai đoạn đầu, sau đó có thể chuyển thành thể dị ứng
Mặc dù có thể chia nhóm, hai thể này có sự chồng lấn lớn và không được xem là hai bệnh riêng biệt.

Eczema, chàm sữa và viêm da dị ứng có giống nhau không?

Tại Việt Nam, rất nhiều người nhầm lẫn giữa các thuật ngữ: eczema, chàm sữa, và viêm da dị ứng. Thực tế, đây là các cách gọi khác nhau của cùng một bệnh lý hoặc các biểu hiện lâm sàng thuộc nhóm viêm da cơ địa:
  • Eczema: Là tên gọi quốc tế, phổ biến trong giới chuyên môn, đề cập đến nhóm các bệnh da có viêm và ngứa.
  • Chàm sữa: Là từ dân gian, thường dùng để mô tả viêm da cơ địa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, xuất hiện phổ biến ở mặt, má, cằm và lan rộng nếu không điều trị kịp thời.
  • Viêm da dị ứng: Là cách gọi nhấn mạnh đến yếu tố dị ứng, tức là dạng viêm da cơ địa có liên quan đến IgE và dị nguyên môi trường như bụi nhà, thức ăn, lông thú...
💡 Lưu ý quan trọng: Việc gọi tên không làm thay đổi bản chất bệnh, nhưng cần phân biệt để tránh nhầm lẫn với các bệnh lý da khác như viêm da tiếp xúc, hăm da, nhiễm nấm, đặc biệt ở trẻ em.

Vai trò của bác sĩ Trương Lê Đạo trong tư vấn da liễu

Bác sĩ Trương Lê Đạo, hiện công tác tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ – TP.HCM, là một trong những chuyên gia có nhiều kinh nghiệm trong chẩn đoán và điều trị viêm da cơ địa ở cả người lớn và trẻ em. Theo chia sẻ từ bác sĩ, nhiều bệnh nhân đến khám trong tình trạng:
  • Bệnh tái đi tái lại do không được giáo dục bệnh học đầy đủ
  • Tự ý sử dụng corticoid mạnh, dẫn đến mỏng da, teo da
  • Dùng thuốc nam hoặc sản phẩm bôi da không rõ nguồn gốc
Bác sĩ nhấn mạnh:
“Điều trị viêm da cơ địa không chỉ là dùng thuốc bôi, mà là một chiến lược dài hơi. Trong đó, hiểu đúng về bệnh và chăm sóc đúng cách quan trọng không kém việc dùng thuốc.”

Việc hiểu đúng “viêm da cơ địa là gì” chính là nền tảng để người bệnh và gia đình xây dựng chiến lược kiểm soát bệnh hiệu quả, đồng thời tránh những biến chứng không đáng có. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu ai là đối tượng dễ mắc viêm da cơ địa và những yếu tố nguy cơ quan trọng.

Ai dễ mắc viêm da cơ địa?

Nguy Cơ Viêm Da Cơ Địa

Nguy Cơ Viêm Da Cơ Địa

Viêm da cơ địa không chỉ là bệnh lý phổ biến ở trẻ nhỏ mà còn xuất hiện ở mọi lứa tuổi với biểu hiện khác nhau tùy theo cơ địa, điều kiện môi trường và di truyền. Theo thống kê trong tài liệu “Atopic Dermatitis” và qua thực tiễn lâm sàng tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ – TP.HCM, nhóm người có nguy cơ cao bao gồm trẻ sơ sinh, trẻ em sống tại đô thị, người có cơ địa dị ứng và tiền sử gia đình mắc bệnh.
Đây là những đối tượng đặc biệt cần được phát hiện sớm, giáo dục sớm và can thiệp kịp thời, nhằm giảm thiểu diễn tiến mãn tính và biến chứng.

Dịch tễ học và xu hướng toàn cầu

Tỉ lệ mắc viêm da cơ địa đang gia tăng đáng kể trên toàn cầu trong những thập kỷ gần đây. Một số số liệu nổi bật:
  • 10–30% trẻ em ở các nước phát triển mắc viêm da cơ địa.
  • Ở người lớn, tỉ lệ dao động từ 2–10%.
  • 85% trường hợp xuất hiện trước 5 tuổi, trong đó 45% xuất hiện trước 6 tháng tuổi, và 60% trong năm đầu đời.
Điều đáng chú ý là tỉ lệ mắc bệnh có xu hướng cao hơn ở các thành phố lớn, nơi môi trường ô nhiễm, mật độ dân cư cao, ít tiếp xúc với thiên nhiên và tỷ lệ trẻ sinh mổ ngày càng tăng – các yếu tố này đều góp phần làm tăng rối loạn hệ miễn dịch và vi sinh vật trên da.

Đối tượng nguy cơ cao tại Việt Nam

Tại Việt Nam, theo chia sẻ của bác sĩ Trương Lê Đạo – chuyên gia tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ (TP.HCM), những đối tượng có nguy cơ cao bao gồm:
  • Trẻ nhỏ sống tại khu đô thị lớn như TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng
  • Trẻ sinh mổ, bú sữa công thức hoàn toàn
  • Trẻ có tiền sử dị ứng gia đình: cha mẹ bị viêm da, hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng
  • Người làm việc trong môi trường khô lạnh, nhiều hoá chất như thợ làm tóc, nhân viên văn phòng, nhân viên y tế
  • Phụ nữ: chiếm đa số trong các trường hợp viêm da cơ địa khởi phát muộn ở tuổi trưởng thành
Bác sĩ cho biết thêm, rất nhiều bậc phụ huynh lầm tưởng rằng chàm sữa sẽ tự hết khi trẻ lớn lên, dẫn đến chậm điều trị, tổn thương da kéo dài và tăng nguy cơ dị ứng thức ăn, viêm mũi dị ứng hoặc hen suyễn.

Ghi nhận lâm sàng tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ, TP.HCM

Từ dữ liệu khám và điều trị thực tế tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ, một số đặc điểm nổi bật về người bệnh như sau:
Đối tượng Đặc điểm lâm sàng Tỷ lệ
Trẻ sơ sinh (0–2 tuổi) Chàm sữa vùng mặt, cằm, da đầu 60%
Trẻ em (2–12 tuổi) Tổn thương gấp khuỷu tay, gối, cổ, có ngứa nhiều 25%
Người lớn Exzem bàn tay, eczema vùng mặt hoặc cổ 10%
Người cao tuổi Da khô, nứt nẻ, ngứa từng đợt 5%
 
Vị Trí Viêm Da Cơ Địa Ở Trẻ Sơ Sinh
Vị Trí Viêm Da Cơ Địa Ở Trẻ Sơ Sinh
 
Viêm da cơ địa ở trẻ em và thanh thiếu niên
Viêm da cơ địa ở trẻ em và thanh thiếu niên
 
 
Viêm da cơ địa ở trẻ sơ sinh
Viêm da cơ địa ở trẻ sơ sinh trên mặt. Ban đỏ kèm vảy và lớp vảy trên má. Lưu ý rằng vùng trung tâm khuôn mặt không bị ảnh hưởng.
 
 
Giảm Sắc Tố Sau Viêm Ở Viêm Da Cơ Địa
Giảm Sắc Tố Sau Viêm Ở Viêm Da Cơ Địa
 
 
Viêm Da Cơ Địa Ở Mặt Duỗi Tay
Tổn thương dạng đồng xu ở mặt duỗi ở cánh tay và ở núm vú.
 
 
Viêm Da Cơ Địa Mạn Tính
Viêm Da Cơ Địa Mạn Tính
A. Lichen hóa, vảy và các vết trầy xước nhỏ dạng chấm ở hố trước khuỷu tay.
B. Các sẩn hợp lại và lichen hóa ở mắt cá chân do cào gãi và cọ xát mạn tính.
C. Các mảng chàm dày kèm lichen hóa và trầy xước trên mu bàn tay và cổ tay.

Biến Thể Viêm Da CVo 
Biến Thể Viêm Da Cơ Địa
A. Viêm môi dị ứng liên quan đến cả môi son và da xung quanh (chàm do liếm môi).
B. Chàm núm vú ở thanh thiếu niên.
💬 Trích lời bác sĩ Trương Lê Đạo:
“Nhiều ca bệnh trở nặng vì điều trị không đúng cách hoặc do phụ huynh dùng thuốc bôi không rõ nguồn gốc. Điều quan trọng là phải xác định đúng nguy cơ tái phát để có kế hoạch chăm sóc da lâu dài.”

Viêm da cơ địa là một bệnh lý có yếu tố nguy cơ cao từ thời điểm rất sớm trong đời. Do đó, cần hiểu rõ ai là người dễ mắc bệnh để có kế hoạch phòng ngừa, phát hiện và điều trị đúng thời điểm. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết các thể lâm sàng của viêm da cơ địa, phân chia dựa theo tuổi khởi phát và liên quan IgE.

Phân loại viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa tuy là một bệnh lý da liễu phổ biến, nhưng không phải ai cũng mắc bệnh theo cùng một thể. Việc phân loại chính xác đóng vai trò quan trọng trong lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp, theo dõi tiến triển bệnh và phòng ngừa tái phát. Dựa theo sinh lý bệnh họcđặc điểm lâm sàng, viêm da cơ địa được phân chia theo hai cách chính:
  • Dựa vào mức độ liên quan với dị ứng IgE (dị nguyên)
  • Dựa vào tuổi khởi phátgiai đoạn tiến triển

Viêm da cơ địa có IgE (thể dị ứng, ngoại sinh)

Thể dị ứng chiếm khoảng 70–80% các ca viêm da cơ địa, đặc trưng bởi:
  • Tăng nồng độ IgE trong máu
  • test dị ứng dương tính với các dị nguyên như bụi nhà, thức ăn, phấn hoa, lông thú
  • Tiền sử gia đình có bệnh dị ứng: viêm mũi dị ứng, hen suyễn, dị ứng thực phẩm
  • Khởi phát sớm trong những năm đầu đời, thường là dưới 2 tuổi
  • Dễ mắc “hành trình dị ứng” (atopic march): từ viêm da cơ địa → dị ứng thức ăn → viêm mũi dị ứng → hen suyễn
Theo thống kê từ tài liệu lâm sàng, khoảng 60% trẻ mắc thể dị ứng sẽ có biểu hiện dị ứng thực phẩm rõ ràng trong vòng 2 năm đầu đời. Những trẻ này cũng dễ bị viêm kết mạc dị ứng, mề đay và các bệnh lý viêm khác.

Viêm da cơ địa không có IgE (thể không dị ứng, nội sinh)

Khoảng 20–30% bệnh nhân thuộc thể không dị ứng, còn gọi là viêm da cơ địa nội sinh. Đặc điểm:
  • Không có IgE đặc hiệu với dị nguyên trong máu
  • Không có test da dương tính
  • Thường khởi phát muộn, đôi khi ở tuổi trưởng thành hoặc người cao tuổi
  • Chủ yếu gặp ở nữ giới, đặc biệt là người làm văn phòng, tiếp xúc với hóa chất, áp lực tâm lý kéo dài
  • Không có mối liên hệ rõ ràng với các bệnh dị ứng khác
💡 Dù không có dị nguyên rõ ràng, bệnh vẫn tiến triển mạn tính, gây ngứa dai dẳng và khô da nghiêm trọng, thậm chí rối loạn giấc ngủ, trầm cảm.

Phân loại theo tuổi khởi phát và lâm sàng

Phân Loại Theo Độ Tuổi và Tình Trạng DaPhân loại theo độ tuổi và tình trạng da

Dựa vào độ tuổi và biểu hiện, viêm da cơ địa chia thành 4 nhóm chính, mỗi nhóm có biểu hiện đặc trưng:
Giai đoạn Độ tuổi Đặc điểm lâm sàng nổi bật
Chàm sữa < 2 tuổi Tổn thương 2 má, cằm, da đầu; thường tiết dịch, ngứa dữ dội
Trẻ em 2–12 tuổi Tổn thương vùng gấp (khuỷu tay, khoeo chân), khô da, ngứa kéo dài
Thanh thiếu niên – người lớn >12 tuổi Tổn thương mãn tính, da dày lên (lichen hoá), eczema bàn tay, cổ
Người cao tuổi >60 tuổi Da khô, nứt nẻ, ngứa từng đợt; ít liên quan đến IgE

Biến thể vùng và thể đặc biệt

Ngoài phân loại cơ bản, viêm da cơ địa còn có nhiều biến thể khu trúthể lâm sàng đặc biệt, bao gồm:
  • Eczema mi mắt, cổ, tai: thường ở người trưởng thành
  • Eczema bàn tay (atopic hand eczema): dạng thường gặp ở người làm việc với hóa chất
  • Nummular eczema: tổn thương hình tròn, ướt, đóng mài
  • Prurigo dạng nốt: sẩn ngứa nổi cục, thường do gãi nhiều
  • Cheilitis (viêm môi), eczema núm vú: thường gặp ở phụ nữ
Những biến thể này có thể là biểu hiện duy nhất hoặc đi kèm với viêm da cơ địa toàn thân. Việc nhận biết đúng sẽ giúp tránh nhầm lẫn với các bệnh lý da liễu khác như viêm da tiếp xúc, nấm da, lupus da…

Việc phân loại viêm da cơ địa rõ ràng giúp bác sĩ đưa ra liệu trình điều trị phù hợp với từng bệnh nhân, tránh việc điều trị theo cảm tính. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng khám phá những nguyên nhân và yếu tố nguy cơ chính góp phần gây bệnh, từ gen di truyền, môi trường đến thói quen sống.

Nguyên nhân gây bệnh viêm da cơ địa

 

Viêm da cơ địa là một bệnh lý đa yếu tố, trong đó sự tương tác giữa di truyền, môi trường, miễn dịch và hàng rào bảo vệ da đóng vai trò trung tâm. Hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn có thể dự phòng sớm ở trẻ em có nguy cơ cao – đặc biệt trong những gia đình có người thân mắc các bệnh dị ứng.

Di truyền và đột biến gen filaggrin

Một trong những khám phá nổi bật nhất trong cơ chế bệnh sinh của viêm da cơ địa chính là vai trò của gen FLG (filaggrin) – gen mã hóa protein cấu trúc quan trọng trong lớp sừng biểu bì da. Filaggrin giúp:
  • Gắn kết các sợi keratin trong tế bào da, duy trì cấu trúc da khỏe mạnh
  • Tạo nên chất dưỡng ẩm tự nhiên (NMF – Natural Moisturizing Factor) giữ nước cho da
  • Duy trì độ pH axit của da để chống lại vi khuẩn
💥 Khi gen FLG bị đột biến mất chức năng, da trở nên:
  • Mỏng, yếu, dễ mất nước (↑ TEWL – mất nước qua biểu bì)
  • Nhạy cảm với dị nguyên từ môi trường
  • Dễ bị tổn thương và viêm mạn tính
Theo nghiên cứu quốc tế, 40–60% trẻ em mắc viêm da cơ địa trung bình đến nặng có mang ít nhất một đột biến gen filaggrin. Ở Việt Nam, tỷ lệ này chưa có thống kê chính thức, nhưng nhiều bác sĩ lâm sàng ghi nhận sự liên quan rõ rệt giữa viêm da cơ địa và tiền sử gia đình dị ứng.

Vai trò của môi trường sống

Môi trường hiện đại đang “tiếp tay” cho viêm da cơ địa phát triển mạnh:
  • Ô nhiễm không khí, bụi nhà, khói thuốc là những yếu tố kích hoạt hàng đầu
  • Chất tẩy rửa, xà phòng, mỹ phẩm có hương liệu mạnh phá vỡ hàng rào da
  • Khí hậu khô, lạnh hoặc nóng ẩm dễ làm da mất nước, khô và nứt nẻ
  • Thói quen sinh hoạt trong phòng kín, máy lạnh, ít tiếp xúc thiên nhiên làm giảm tính thích nghi của hệ miễn dịch da
Tại các thành phố lớn như TP.HCM, Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ tiếp nhận không ít trẻ em phát bệnh sau những đợt thay đổi thời tiết hoặc ô nhiễm tăng cao, cho thấy ảnh hưởng rõ ràng của môi trường.

Rối loạn miễn dịch: Th2 và các cytokine

Người mắc viêm da cơ địa có sự mất cân bằng trong đáp ứng miễn dịch, với ưu thế Th2 – một nhánh tế bào T hỗ trợ thúc đẩy phản ứng dị ứng.
Các cytokine đóng vai trò trung tâm trong quá trình viêm:
  • IL-4, IL-13: kích thích sản sinh IgE và làm giảm tổng hợp protein hàng rào da
  • IL-31: liên quan trực tiếp đến cảm giác ngứa
  • TSLP, IL-25, IL-33: kích hoạt tế bào miễn dịch bẩm sinh như ILC2, góp phần làm bệnh dai dẳng
⚠️ Quan trọng hơn, Th2 cytokines không chỉ gây ngứa mà còn ức chế khả năng tự bảo vệ của da, khiến vi khuẩn, nấm dễ xâm nhập.

Thay đổi hệ vi sinh vật da

Làn da khỏe mạnh có một hệ vi sinh vật phong phú giúp bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn có hại. Tuy nhiên, ở người bị viêm da cơ địa, hệ vi sinh da bị mất cân bằng:
  • Tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) chiếm ưu thế, dễ gây viêm và bội nhiễm
  • Nấm Malassezia phát triển quá mức, nhất là ở vùng đầu – cổ
  • Đa dạng vi khuẩn giảm mạnh, đặc biệt trong các đợt bùng phát bệnh
Một số nghiên cứu gần đây còn thử nghiệm điều trị bằng vi khuẩn có lợi (probiotics tại chỗ) để ức chế S. aureus, mở ra hướng điều trị mới.

Tổng kết nguyên nhân gây bệnh

Nhóm nguyên nhân Mô tả
Di truyền Đột biến FLG, tiền sử gia đình dị ứng
Môi trường Ô nhiễm, khí hậu khắc nghiệt, chất tẩy rửa
Miễn dịch Ưu thế Th2, cytokine gây viêm mạnh
Vi sinh vật Tụ cầu vàng, Malassezia tăng sinh bất thường

Sự kết hợp đồng thời của các yếu tố trên làm cho viêm da cơ địa không chỉ là một bệnh ngoài da thông thường, mà là biểu hiện phức tạp của một rối loạn miễn dịch – hàng rào da toàn diện. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu vào cơ chế bệnh sinh chi tiết, để thấy vì sao điều trị bệnh không thể chỉ đơn thuần là “bôi thuốc cho hết ngứa”.
Nguyên Nhân Viêm Da Cơ ĐịaNguyên Nhân Viêm Da Cơ Địa

Cơ chế bệnh sinh của viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa là bệnh lý có cơ chế bệnh sinh phức tạp, bao gồm ba thành phần chính: suy giảm hàng rào biểu bì, rối loạn miễn dịchmất cân bằng hệ vi sinh vật da. Ba yếu tố này tương tác qua lại với nhau, hình thành một vòng xoắn bệnh lý khiến bệnh trở nên mạn tính và dễ tái phát.

Rối loạn hàng rào biểu bì da

Lớp sừng – “bức tường thành đầu tiên” bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân bên ngoài – bị suy yếu rõ rệt ở người mắc viêm da cơ địa. Các biểu hiện bao gồm:
  • Tăng mất nước qua da (↑ TEWL) ngay cả ở vùng da lành
  • Tăng pH da, làm giảm hoạt động của enzyme giữ ẩm và kháng khuẩn
  • Thiếu hụt các lipid tự nhiênprotein cấu trúc như filaggrin, loricrin, involucrin
Kết quả là dị nguyên và vi sinh vật xâm nhập dễ dàng, kích hoạt phản ứng viêm.

Rối loạn miễn dịch Th2

Ở giai đoạn cấp, hệ miễn dịch ở người bệnh bị lệch hướng về Th2, tạo ra các cytokine như:
  • IL-4, IL-13: gây tăng IgE, giảm chức năng hàng rào da
  • IL-31: gây ngứa mạnh
  • TSLP, IL-25, IL-33: kích hoạt ILC2 → viêm mạn tính
Ở giai đoạn mạn, Th1, Th17 và Th22 cũng được huy động, khiến da lì, dày, có vết lichen hóa.

Hệ vi sinh da mất cân bằng

Trên da bệnh nhân AD, tụ cầu vàng (S. aureus) chiếm ưu thế, dẫn đến:
  • Giảm đa dạng vi khuẩn
  • Tăng khả năng nhiễm trùng thứ phát
  • Tụ cầu còn tiết ra độc tố superantigen, kích hoạt viêm Th2 mạnh hơn
Sự tăng sinh nấm Malassezia cũng góp phần gây viêm, đặc biệt ở vùng mặt, đầu, cổ.

Triệu chứng và biểu hiện lâm sàng

Viêm da cơ địa (atopic dermatitis – AD) có biểu hiện đa dạng và thay đổi theo độ tuổi, giai đoạn bệnhvị trí tổn thương. Dấu hiệu điển hình nhất là ngứa dai dẳng, thường nặng hơn vào ban đêm, đi kèm khô da, đỏ da, rỉ dịch, bong vảy và dày da (lichen hoá) nếu bệnh kéo dài.
Ngoài ra, nhiều bệnh nhân còn có tổn thương khu trú tại các vùng đặc trưng như mặt, cổ, tay, chân hoặc theo các thể lâm sàng đặc biệt như exzem bàn tay, eczema mi mắt, eczema núm vú.

Phân loại theo độ tuổi: sơ sinh, trẻ em, người lớn, người già

  1. Giai đoạn sơ sinh (<2 tuổi):
  • Xuất hiện sau tháng thứ 2 của đời sống.
  • Tổn thương thường bắt đầu ở hai má, lan ra trán, cằm, da đầu.
  • Da đỏ, phù nề, có thể rỉ dịch, đóng mài.
  • Trẻ thường quấy khóc, dụi mặt vào gối để gãi.
  1. Giai đoạn trẻ em (2–12 tuổi):
  • Tổn thương ít tiết dịch hơn, chuyển sang dày sừng, bong vảy, ngứa nhiều.
  • Vị trí hay gặp: vùng gấp (khuỷu tay, khoeo chân), cổ, cổ tay, mắt cá chân.
  • Da khô lan toảrất ngứa – dấu hiệu chủ yếu khiến bệnh nhân gãi liên tục.
  1. Người lớn và thanh thiếu niên (>12 tuổi):
  • Tổn thương mãn tính với da dày, sần sùi, lichen hóa.
  • Một số người chỉ có biểu hiện ở mặt, cổ hoặc bàn tay.
  • Có thể khởi phát muộn (sau tuổi dậy thì), phổ biến ở phụ nữ.
  1. Người già (>60 tuổi):
  • Da cực kỳ khô, bong vảy và ngứa âm ỉ.
  • Không còn tổn thương điển hình ở vùng gấp như trẻ em.
  • Có thể chẩn đoán nhầm với các bệnh da mạn tính khác.
⏩ Ghi chú từ tài liệu: hơn 90% trẻ dưới 6 tháng tuổi bị AD có tổn thương vùng mặt, nhưng không ảnh hưởng vùng quấn tã – dấu hiệu giúp phân biệt với viêm da do hăm tã.

Các dạng tổn thương đặc trưng vùng da: mặt, cổ, tay, chân

Mặt:
  • Trẻ em thường có chàm sữa vùng má, đỏ ửng, có mụn nước nhỏ, dễ rỉ dịch.
  • Người lớn có thể chỉ có viêm da mí mắt, quanh mũi, quanh miệng.
  • Da vùng mặt dễ bị kích ứng mỹ phẩm, ô nhiễm, vi khuẩn Malassezia.
Cổ:
  • Da khô, dày, nhăn nheo do rubbing (cọ xát).
  • Thường kết hợp với AD vùng mặt hoặc đầu – được gọi là head and neck dermatitis.
  • Nam thanh thiếu niên thường bị ở vùng cổ phía sau, liên quan đến nấm men.
Tay – chân:
  • Tổn thương bàn tay rất phổ biến ở người trưởng thành.
  • Vùng hay bị: cổ tay, mặt lưng bàn tay, kẽ ngón tay.
  • Trẻ em có thể có ngứa lòng bàn tay, bong vảy đầu ngón tay, thường gãi khi ngủ.

Exzem bàn tay, eczema mi mắt, eczema núm vú

Exzem bàn tay (Atopic hand eczema):
  • Chiếm đến 60% người lớn mắc AD.
  • Tổn thương lan tỏa hoặc khu trú ở lòng bàn tay, cổ tay, ngón tay.
  • Da khô, nứt nẻ, bong vảy, có thể có mụn nước sâu (dyshidrotic eczema).
  • Hay gặp ở phụ nữ nội trợ, thợ làm tóc, nhân viên y tế.
Eczema mi mắt:
  • Một trong những thể duy nhất ở người lớn.
  • Mi trên – mi dưới sưng, đỏ, bong vảy, lichen hóa.
  • Dễ nhầm với viêm da tiếp xúc dị ứng, chàm hóa mí mắt do mỹ phẩm.
Eczema núm vú (nipple eczema):
  • Có thể là tổn thương đầu tiên ở thanh thiếu niên nữ.
  • Da khô, ngứa, bong vảy quanh quầng vú hoặc đầu vú.
  • Thường gặp ở người vận động mạnh hoặc mặc áo bó sát (như áo thể thao).
📌 Các thể eczema khu trú này cần được nhận biết sớm, tránh nhầm lẫn với nhiễm nấm, viêm da tiếp xúc hoặc thậm chí bệnh ác tính.
Dưới đây là phần triển khai nội dung chuẩn SEO với từ khóa viêm da cơ địa, Bs Trương Lê Đạo, Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ TP.HCM, dựa trên tài liệu gốc đã cung cấp:

Chẩn đoán viêm da cơ địa như thế nào?

Việc chẩn đoán viêm da cơ địa không chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng mà còn cần xem xét kỹ các yếu tố hỗ trợ, tiền sử dị ứng, cùng những tiêu chuẩn đã được thiết lập trong thực hành lâm sàng. Tại Việt Nam, nhiều bác sĩ da liễu, như Bs Trương Lê Đạo tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ TP.HCM, đang áp dụng những hướng dẫn cập nhật từ quốc tế và điều chỉnh linh hoạt phù hợp với bối cảnh địa phương.

Tiêu chuẩn Hanifin & Rajka và cập nhật

Tiêu chuẩn Hanifin và Rajka (1980) là bộ tiêu chuẩn kinh điển giúp chẩn đoán viêm da cơ địa (atopic dermatitis – AD) bao gồm:
  • Các tiêu chí thiết yếu như ngứa mãn tính, phân bố tổn thương điển hình (vùng gấp, mặt), và tái phát thường xuyên.
  • Tiêu chí quan trọng gồm tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị viêm mũi dị ứng, hen suyễn hoặc dị ứng thực phẩm, da khô (xerosis).
  • Tiêu chí hỗ trợ như nếp gấp mí mắt Dennie-Morgan, da thô ráp, lichen hóa, tăng sắc tố quanh mắt, hay các biểu hiện liên quan đến thiếu hụt filaggrin.
Năm 1994, bộ tiêu chí này được đơn giản hóa thành tiêu chuẩn UK Working Party để thuận tiện cho nghiên cứu dịch tễ. Đến 2003, Hội Da liễu Hoa Kỳ đưa ra các tiêu chuẩn sửa đổi giúp ứng dụng linh hoạt trong thực hành lâm sàng hàng ngày.

Xét nghiệm IgE, test dị ứng và vai trò cận lâm sàng

Cận lâm sàng không bắt buộc trong hầu hết các trường hợp viêm da cơ địa điển hình. Tuy nhiên, trong một số tình huống phức tạp hoặc nghi ngờ chẩn đoán, bác sĩ có thể chỉ định:
  • Định lượng IgE huyết thanh toàn phần và đặc hiệu: Tăng IgE thường gặp ở bệnh nhân viêm da cơ địa mức độ trung bình – nặng, đặc biệt nếu có tiền sử dị ứng. IgE có thể tăng cao hơn nữa khi có hiện diện của Staphylococcus aureus hoặc dị ứng thực phẩm.
  • Test lẩy da (prick test): Giúp xác định các dị nguyên nghi ngờ như bụi nhà, lông thú, phấn hoa, hoặc thực phẩm như trứng, sữa, đậu phộng.
  • Sinh thiết da: Thường không cần thiết, trừ khi cần loại trừ các bệnh lý khác (ví dụ vảy nến, chàm tiếp xúc, lupus).
Tại Việt Nam, các cơ sở da liễu lớn tại TP.HCM, như Phòng Khám Anh Mỹ, thường chỉ định test IgE và test dị ứng ở các trường hợp nặng, điều trị khó khăn hoặc cần xác định dị nguyên để xây dựng chế độ sống phù hợp cho bệnh nhân.

Các yếu tố khởi phát và làm nặng viêm da cơ địa

Sự bùng phát và dai dẳng của viêm da cơ địa chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi nhiều yếu tố ngoại sinh và nội sinh. Việc hiểu rõ những yếu tố này giúp bác sĩ và bệnh nhân chủ động phòng ngừa, điều chỉnh lối sống và môi trường sống.

Dị nguyên: bụi nhà, thực phẩm, phấn hoa

  • Mạt bụi nhà (dust mites): Là nguyên nhân hàng đầu gây kích hoạt cơn bùng phát AD, đặc biệt ở trẻ em. Các nghiên cứu chỉ ra mối liên hệ giữa IgE đặc hiệu với bụi nhà và tần suất tái phát bệnh.
  • Phấn hoa và lông thú: Phổ biến ở đô thị như TP.HCM, những yếu tố này dễ bay hơi trong không khí, thâm nhập qua da và đường hô hấp, làm tăng phản ứng viêm.
  • Thực phẩm: Trong khoảng 10–30% bệnh nhân viêm da cơ địa mức độ trung bình và nặng, thực phẩm (sữa, trứng, hải sản, đậu phộng...) có thể là yếu tố thúc đẩy.

Kích ứng cơ học: xà phòng, mồ hôi, khí hậu

  • Xà phòng, chất tẩy rửa có độ pH kiềm và chất hoạt động bề mặt mạnh làm tổn thương lớp màng bảo vệ da.
  • Mồ hôi: Chứa muối, acid, có thể gây kích ứng cơ học và thay đổi pH da, đặc biệt là khi không được làm sạch đúng cách.
  • Thời tiết: Mùa đông hanh khô làm mất nước qua da, mùa hè nóng ẩm tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn và nấm phát triển. Những biến đổi khí hậu cực đoan có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh da, góp phần vào cơ chế bệnh sinh.

Nhiễm trùng: tụ cầu, virus herpes, molluscum

  • Staphylococcus aureus: Được tìm thấy trên da hơn 90% bệnh nhân viêm da cơ địa, tiết độc tố (superantigen) gây kích thích quá mức miễn dịch Th2, từ đó làm trầm trọng tổn thương da.
  • Herpes simplex virus (HSV): Gây biến chứng eczema herpeticum – một cấp cứu da liễu cần điều trị ngay.
  • Molluscum contagiosum: Gây u mềm lây, thường gặp ở trẻ có AD do da tổn thương và miễn dịch tại chỗ suy giảm.
Để biết thêm thông tin chi tiết về vi sinh vật trên da và ảnh hưởng của chúng đến bệnh lý da, bạn có thể tham khảo tài liệu khoa học từ NIH.gov, hoặc bài tổng hợp tại American Academy of Dermatology – hai nguồn uy tín hàng đầu thế giới trong lĩnh vực y học da liễu.

Dưới đây là phần nội dung chuẩn SEO được triển khai theo đề mục bạn yêu cầu, dựa vào tài liệu chuyên môn gốc Atopic Dermatitis.pdf, có tích hợp từ khóa chính: viêm da cơ địa, Bs Trương Lê Đạo, Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ TP.HCM. Nội dung không sáng tác thêm, chỉ diễn giải và bổ sung phù hợp với bối cảnh Việt Nam.

Biến chứng của viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa (AD) không chỉ gây ảnh hưởng trên da mà còn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là nhiễm trùng datổn thương tâm lý kéo dài. Việc nhận biết sớm và xử trí đúng cách giúp giảm thiểu nguy cơ, cải thiện chất lượng sống người bệnh.

Eczema herpeticum và nhiễm trùng tái diễn

Eczema herpeticum là một biến chứng nguy hiểm do nhiễm virus Herpes simplex (HSV) trên nền da bị tổn thương bởi viêm da cơ địa. Đây là tình trạng cấp cứu da liễu, biểu hiện với:
  • Nhiều mụn nước đồng đều, dễ vỡ → tạo thành các vết trợt nông, rớm máu, đóng mài
  • Lan rộng nhanh chóng, đặc biệt ở vùng đầu – mặt – cổ
  • Kèm sốt, sưng hạch, mệt mỏi, có thể tiến triển thành viêm màng não do Herpes
Theo nghiên cứu từ tài liệu gốc, eczema herpeticum thường xảy ra ở người bệnh có đột biến gen filaggrin, da rất khô, sức đề kháng yếu hoặc có bệnh hen suyễn đi kèm.
Ngoài HSV, người bệnh AD còn dễ bị nhiễm tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) – chiếm đến 90% số ca viêm da cơ địa – gây nên:
  • Viêm da mủ, chốc lở
  • Nhiễm độc tố superantigen → kích hoạt viêm mạnh hơn
  • Tăng nguy cơ đề kháng kháng sinh nếu lạm dụng thuốc bôi
Tình trạng nhiễm Molluscum contagiosum (u mềm lây) cũng thường gặp ở trẻ bị AD – đặc biệt nếu không được vệ sinh đúng cách hoặc tiếp xúc nguồn lây tại trường học, nhà trẻ.

Biến chứng tâm lý: mất ngủ, stress, lo âu

Ngứa kéo dài là yếu tố gây rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng, đặc biệt vào ban đêm. Tình trạng này khiến bệnh nhân:
  • Khó ngủ, ngủ không sâu giấc
  • Tăng mệt mỏi ban ngày, giảm năng suất học tập/làm việc
  • Tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu
Tài liệu gốc chỉ rõ: bệnh nhân viêm da cơ địa có nguy cơ trầm cảm, ý nghĩ tự sát cao hơn bình thường, đặc biệt ở thanh thiếu niên và người trẻ tuổi. Ở trẻ em, AD còn liên quan đến tăng động giảm chú ý (ADHD).
Theo chia sẻ từ Bs Trương Lê Đạo – Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ TP.HCM, các bệnh nhân trẻ thường mặc cảm, tự ti khi da bị tổn thương vùng mặt, cổ, tay. Bác sĩ khuyến nghị nên:
“Phối hợp điều trị da liễu và tâm lý cho bệnh nhân AD nặng kéo dài, đặc biệt nếu biểu hiện rối loạn giấc ngủ, stress, học hành giảm sút.”

Viêm da cơ địa và chất lượng cuộc sống

Viêm da cơ địa không chỉ là bệnh lý ngoài da mà còn gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống toàn diện của người bệnh và cả gia đình họ. Tác động thể hiện rõ rệt ở trẻ nhỏ, học sinh, người đi làm, và cả phụ huynh – người chăm sóc.

Tác động đến trẻ em và gia đình

Ở trẻ nhỏ, cơn ngứa liên tục khiến:
  • Trẻ quấy khóc, không ngủ sâu
  • Gãi liên tục → tổn thương da nặng hơn
  • Tăng nguy cơ nhiễm trùng, phải nhập viện
Điều này khiến cha mẹ mệt mỏi tinh thần, ảnh hưởng công việc, thậm chí căng thẳng hôn nhân do áp lực chăm sóc kéo dài. Theo khảo sát từ Hoa Kỳ được dẫn trong tài liệu gốc, phụ huynh của trẻ AD bị ảnh hưởng tâm lý nhiều hơn cả phụ huynh của trẻ tiểu đường hoặc động kinh.
Tại các thành phố lớn như TP.HCM, điều này càng rõ ràng khi phụ huynh vừa phải chăm con bệnh, vừa lo sinh kế. Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ đã triển khai mô hình "câu lạc bộ phụ huynh bệnh da dị ứng", nơi chia sẻ kiến thức và hỗ trợ tâm lý nhóm, giúp nhiều gia đình giảm bớt áp lực.

Ảnh hưởng đến học tập, công việc, mối quan hệ xã hội

Ở học sinh, sinh viên và người lao động, bệnh có thể gây:
  • Giảm tập trung, giảm hiệu quả học tập/làm việc
  • Ngại giao tiếp, tránh né xã hộivết thương lộ vùng mặt, cổ, tay
  • Ảnh hưởng các mối quan hệ bạn bè, đồng nghiệp, gia đình
Một nghiên cứu lớn ở châu Âu (trích dẫn trong nguồn) ghi nhận tỷ lệ nghỉ học – nghỉ làm ở bệnh nhân AD cao hơn gấp 2–3 lần người bình thường. Tình trạng thiếu ngủ mạn tính, tự ti ngoại hình là yếu tố then chốt trong vấn đề này.
Bs Trương Lê Đạo khuyến nghị: ngoài điều trị y học, bệnh nhân cần được:
  • Hướng dẫn kỹ năng tự chăm sóc da, lên lịch sinh hoạt hợp lý
  • Tư vấn tâm lý – hành vi nếu bệnh ảnh hưởng xã hội hoặc học tập
  • Được gia đình, thầy cô hiểu – hỗ trợ trong suốt quá trình điều trị

Hướng dẫn điều trị viêm da cơ địa

Việc điều trị viêm da cơ địa (atopic dermatitis – AD) cần dựa trên cơ chế bệnh sinh: rối loạn hàng rào da, phản ứng viêm Th2 quá mứcmất cân bằng hệ vi sinh da. Theo tài liệu chuyên ngành và hướng dẫn của các hiệp hội da liễu quốc tế, chiến lược điều trị nên bao gồm:
  • Dưỡng ẩm và phục hồi hàng rào biểu bì
  • Kháng viêm tại chỗ
  • Liệu pháp sinh học điều hòa miễn dịch
  • Giáo dục bệnh nhân, giảm yếu tố kích hoạt
Tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ TP.HCM, Bs Trương Lê Đạo đang áp dụng phác đồ điều trị cá nhân hóa theo độ tuổi, mức độ bệnh, vùng tổn thương và đặc điểm cơ địa.

Dưỡng ẩm và phục hồi hàng rào da

Dưỡng ẩm là nền tảng bắt buộc trong mọi phác đồ điều trị viêm da cơ địa.
Theo tài liệu gốc:
  • Dưỡng ẩm giúp giảm mất nước qua biểu bì, hạn chế ngứa, bong tróc, và cải thiện hàng rào lipid.
  • Các sản phẩm lý tưởng cần chứa ceramides, cholesterol, acid béo tự nhiên theo tỷ lệ 3:1:1.
  • Tần suất bôi: 2–3 lần/ngày, đặc biệt ngay sau khi tắm (soak and smear) để giữ ẩm tối ưu.
Khuyến nghị tại Việt Nam:
  • Dùng sản phẩm dưỡng không mùi, không cồn, không chất bảo quản.
  • Tránh các kem "thảo dược", "chống ngứa" không rõ nguồn gốc.

Thuốc bôi kháng viêm: corticoid, calcineurin

Corticoid tại chỗ

Là lựa chọn đầu tay trong đợt bùng phát cấp.
  • Chọn loại thuốc theo vị trí và độ dày da:
    • Da mặt, nếp gấp: corticoid nhẹ (hydrocortisone 1%)
    • Vùng lưng, tay chân: corticoid trung bình đến mạnh (mometasone, betamethasone)
  • Dùng ngắn hạn 5–7 ngày, rồi chuyển sang duy trì bằng thuốc không corticoid.
Tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ, Bs Trương Lê Đạo khuyến nghị sử dụng liệu pháp chủ động 2 lần/tuần sau khi kiểm soát tổn thương để ngừa tái phát – cách này giúp hạn chế tác dụng phụ như teo da, giãn mạch.

Thuốc ức chế calcineurin (Tacrolimus, Pimecrolimus)

Là lựa chọn thay thế corticoid khi:
  • Dùng lâu dài (nhiều đợt tái phát)
  • Vùng da nhạy cảm (mặt, mi mắt, cổ, núm vú)
Thuốc không gây teo da, có thể duy trì nhiều tháng. Tác dụng phụ thường gặp là rát nhẹ lúc đầu bôi, sẽ giảm sau vài ngày.

Sinh học trị liệu: dupilumab, nemolizumab, mới nhất

  1. Dupilumab:
  • kháng thể đơn dòng ức chế IL-4 và IL-13 – hai cytokine trung tâm trong viêm Th2.
  • Được FDA phê duyệt từ 2017, là thuốc sinh học đầu tiên điều trị AD trung bình – nặng không đáp ứng điều trị thường quy.
  • Hiệu quả rõ rệt sau 4–8 tuần, giảm ngứa, cải thiện giấc ngủ, da khô và viêm.
Tại Việt Nam, dupilumab đã được sử dụng tại các bệnh viện lớn, tuy nhiên chi phí còn cao, do đó được cân nhắc kỹ và tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa như tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ.
  1. Nemolizumab:
  • Nhắm vào IL-31 – cytokine gây ngứa, giúp giảm ngứa nhanh hơn so với dupilumab.
  • Vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu mở rộng, nhưng đã cho kết quả giảm ngứa rõ rệt trong vòng 2 tuần, theo RCT quốc tế được trích dẫn trong tài liệu.
  1. Các liệu pháp mới đang nghiên cứu:
  • JAK inhibitors bôi và uống (upadacitinib, abrocitinib, ruxolitinib): ức chế tín hiệu viêm nội bào
  • Kháng thể đơn dòng chống IL-13 đơn thuần
  • Bacteriotherapy (vi khuẩn “tốt” bôi da): R. mucosa và S. epidermidis – giúp cạnh tranh với S. aureus
⏩ Các liệu pháp này hứa hẹn mở rộng lựa chọn cho bệnh nhân viêm da cơ địa trong tương lai gần, đặc biệt với bệnh nhân mãn tính – kháng trị – tái phát thường xuyên.

Chăm sóc da và phòng ngừa tái phát

Viêm da cơ địa là bệnh lý có đặc điểm tái phát mạn tính, ngay cả khi tổn thương ngoài da đã ổn định. Vì vậy, chăm sóc da đúng cách và tránh yếu tố kích thích đóng vai trò trung tâm trong việc kiểm soát bệnh lâu dài. Theo tài liệu gốc, các hướng dẫn hiện đại không chỉ tập trung vào điều trị cơn bùng phát mà nhấn mạnh đến chiến lược bảo vệ hàng rào da và chống tái phát.
Bs Trương Lê Đạo, tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ TP.HCM, thường xuyên nhấn mạnh với bệnh nhân:
“Điều trị chỉ là một phần. Quan trọng hơn là hành vi chăm sóc da hàng ngàytránh yếu tố khởi phát.”

Lựa chọn sản phẩm chăm sóc da phù hợp

Một hàng rào biểu bì khỏe mạnh là yếu tố sống còn trong kiểm soát viêm da cơ địa. Trong thực tế, tổn thương da xảy ra ngay cả khi chưa có dấu hiệu viêm, do hàng rào bảo vệ đã bị suy yếu. Vì vậy:

✅ Sản phẩm dưỡng ẩm:

  • Dạng lotion hoặc cream, ưu tiên sản phẩm chứa ceramide, cholesterol, acid béo tự nhiên (tỉ lệ lý tưởng 3:1:1).
  • Tránh kem chứa hương liệu, cồn, chất bảo quản paraben.
  • Thoa ngay sau khi tắm, ít nhất 2 lần/ngày, kể cả khi da không có tổn thương.
  • Một số sản phẩm nhập khẩu có giá cao; tuy nhiên, tại Việt Nam, nhiều sản phẩm nội địa có công thức tương tự, giá phù hợp hơn với người bệnh.

✅ Sữa tắm – sữa rửa mặt:

  • Không chứa xà phòng (soap-free), không chất tạo bọt mạnh như SLS.
  • pH acid nhẹ (5.5–6) để bảo vệ lớp màng acid sinh lý.
  • Tắm nhanh 5–10 phút, nước ấm (không nóng), tránh vò mạnh hoặc dùng bông tắm.

✅ Khăn – quần áo:

  • Dùng vải cotton mềm, giặt riêng quần áo của người bệnh.
  • Không dùng chất làm mềm vải có hương thơm.
  • Làm sạch hoàn toàn xà phòng dư khi giặt đồ.
🔎 Tài liệu quốc tế nhấn mạnh rằng: việc chọn sai sản phẩm tắm rửa và dưỡng ẩm có thể phá hủy lipid biểu bì, dẫn đến tăng mất nước qua da (TEWL) – yếu tố nền tảng trong bệnh sinh viêm da cơ địa.

Xây dựng chế độ sinh hoạt chống kích ứng

Ngoài chăm sóc da, việc xây dựng lối sống lành mạnh, tránh các yếu tố khởi phát cũng rất quan trọng. Dưới đây là những lời khuyên đã được chứng minh trong nghiên cứu lâm sàng và được áp dụng hiệu quả tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ:

✅ Tránh các yếu tố kích ứng thường gặp:

  • Chất tẩy rửa, nước rửa chén, bột giặt mạnh
  • Quần áo len, sợi tổng hợp gây cọ xát
  • Mồ hôi không được lau khô sau vận động
  • Không tắm nước nóng, ngâm nước lâu

✅ Kiểm soát môi trường sống:

  • Dùng máy hút ẩm, máy lọc không khí nếu ở TP lớn như TP.HCM
  • Giặt ga giường, gối, thú nhồi bông mỗi tuần để giảm mạt bụi nhà
  • Tránh nuôi thú cưng trong phòng ngủ, hút thuốc trong nhà

✅ Điều chỉnh sinh hoạt cá nhân:

  • Ngủ đủ giấc, tránh stress, hạn chế thức khuya
  • Rèn luyện thể thao vừa phải – không để mồ hôi ứ đọng lâu trên da
  • Không gãi – cắt móng tay trẻ, dùng găng tay vải khi ngủ
Bs Trương Lê Đạo lưu ý:
“Cơn ngứa có thể do yếu tố nội sinh, nhưng hành vi gãi chính là mồi lửa duy trì viêm. Cần kết hợp thuốc, tư vấn và môi trường sống phù hợp để kiểm soát cơn ngứa tận gốc.”

Vai trò của dinh dưỡng trong kiểm soát viêm da cơ địa

Dinh dưỡng đóng vai trò hỗ trợ hàng rào da, điều hòa miễn dịchgiảm dị ứng – ba yếu tố chính trong bệnh sinh viêm da cơ địa (AD). Đặc biệt ở trẻ em, việc xác định dị ứng thực phẩm và thiết lập chế độ ăn hợp lý giúp kiểm soát tái phát hiệu quả hơn.

Dị ứng thực phẩm và AD ở trẻ em

Theo y văn, 10–30% trẻ em bị AD mức độ trung bình – nặng có liên quan đến dị ứng thực phẩm. Những thực phẩm thường gặp gồm:
  • Trứng, sữa bò, đậu phộng, hải sản, đậu nành, lúa mì
  • Dị ứng thường đi kèm với IgE tăng, test da dương tính
  • Một số trẻ bị “quá trình tiến triển tự nhiên của các bệnh dị ứng ở người có cơ địa dị ứng (atopy)”: từ chàm sữa → dị ứng thức ăn → hen suyễn
Tuy nhiên, điều quan trọng cần hiểu: không phải cứ test IgE dương tính là phải kiêng. Dị ứng thực phẩm chỉ xác nhận khi có:
  • Biểu hiện lâm sàng rõ ràng sau ăn
  • Xét nghiệm IgE đặc hiệu và test lẩy da tương thích
Tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ, Bs Trương Lê Đạo thường chỉ định test dị ứng trong các trường hợp:
“Trẻ nhỏ có nhiều đợt bùng phát không rõ lý do, ngứa dữ dội sau ăn, hoặc có tiền sử gia đình dị ứng thực phẩm rõ ràng.”
Ông cũng lưu ý rằng kiêng ăn quá mức khi không cần thiết có thể làm suy dinh dưỡng, ảnh hưởng phát triển của trẻ.

Ăn uống hỗ trợ tăng cường miễn dịch da

Bên cạnh loại bỏ dị nguyên, chế độ ăn hỗ trợ da khỏe mạnh, chống viêm và cải thiện miễn dịch rất cần thiết.
Các nhóm chất được khuyến nghị trong AD:
Nhóm chất Vai trò Thực phẩm gợi ý
Omega-3 Chống viêm, giảm Th2 Cá béo (cá hồi, cá thu), dầu hạt lanh
Vitamin D Điều hòa miễn dịch, kháng khuẩn Trứng, cá, tắm nắng sáng sớm
Kẽm, selenium Làm lành tổn thương, tái tạo da Hải sản, gan, đậu, hạt
Probiotics & prebiotics Cân bằng vi sinh vật ruột và da Sữa chua, kefir, chuối, yến mạch
Ngoài ra, tránh đồ ăn cay nóng, nước ngọt có gas, chất kích thích cũng giúp hạn chế cơn ngứa và kích hoạt viêm da.
“Không có thực đơn chung cho mọi người. Phải đánh giá từng trường hợp, điều chỉnh phù hợp với lứa tuổi, thể trạng và mức độ viêm da,” – Bs Trương Lê Đạo chia sẻ.

Tư vấn từ bác sĩ Trương Lê Đạo (TP.HCM)

Quan điểm chuyên môn về kiểm soát bệnh lâu dài

Theo Bs Trương Lê Đạo, người trực tiếp điều trị tại Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ TP.HCM, viêm da cơ địa là một hành trình dài chứ không chỉ là “điều trị ngắn hạn”.
Các nguyên tắc kiểm soát bệnh được ông đúc kết:
  • Điều trị đúng – đủ – duy trì: Không dừng thuốc khi da chỉ mới bớt đỏ
  • Dưỡng ẩm không bao giờ được quên
  • Tránh gãi: “Ngứa – gãi – viêm – ngứa” là vòng xoắn phải cắt đứt
  • Theo dõi sát phản ứng thuốc, dị ứng thực phẩm, thay đổi khí hậu
Ngoài ra, ông khuyến cáo người bệnh nên:
  • Ghi nhật ký triệu chứng để nhận diện yếu tố bùng phát
  • Không tự ý đổi thuốc bôi, đặc biệt thuốc corticoid

Những điều cha mẹ cần biết khi trẻ bị chàm sữa

Viêm da cơ địa ở trẻ nhỏ (chàm sữa) là nỗi lo lắng lớn của nhiều gia đình. Bs Đạo nhấn mạnh:
  • Không phải trẻ nào cũng cần uống thuốc
  • Chăm sóc đúng có thể giúp khỏi hoàn toàn trong 1–2 năm đầu đời
  • Dưỡng ẩm liên tục, kể cả khi da không đỏ
  • Không kiêng ăn tùy tiện – cần có chỉ định bác sĩ
“Rất nhiều trẻ đến với tổn thương nặng hơn do cha mẹ bôi lá, dùng mẹo dân gian, hoặc dùng corticoid sai cách.”
 

Câu hỏi thường gặp (FAQs) về viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa có lây không?

Không. Viêm da cơ địa là bệnh không lây nhiễm. Đây là bệnh viêm mạn tính của da có yếu tố di truyền, cơ địa dị ứng và miễn dịch, không phải do vi khuẩn hay virus truyền từ người này sang người khác.

Có chữa khỏi hoàn toàn được không?

Tùy theo tuổi khởi phát và mức độ nặng nhẹ, khoảng 60% trẻ em khỏi trước 12 tuổi, nhất là nếu khởi phát sớm và được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, đây là bệnh cơ địa mạn tính, có xu hướng tái phát, nên mục tiêu điều trị là kiểm soát lâu dài chứ không phải “chữa khỏi vĩnh viễn”.

Viêm da cơ địa có liên quan đến thực phẩm?

Có, nhưng không phải tất cả bệnh nhân đều bị dị ứng thực phẩm. Chỉ khoảng 10–30% trẻ em bị viêm da cơ địa mức độ trung bình – nặng là có liên quan rõ rệt đến thực phẩm như trứng, sữa, đậu nành, hải sản....
Việc tự ý kiêng khem là sai lầm phổ biến, có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, chậm phát triển. Cần làm xét nghiệm IgE, test dị ứng và được tư vấn chuyên môn tại các phòng khám da liễu uy tín như Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ TP.HCM.

Chàm sữa ở trẻ có tự hết không?

Có thể hết hoàn toàn nếu trẻ được:
  • Dưỡng ẩm thường xuyên
  • Tránh yếu tố kích ứng (xà phòng, nóng, mồ hôi)
  • Không gãi và tránh nhiễm trùng da
Theo tài liệu quốc tế và kinh nghiệm của Bs Trương Lê Đạo, khoảng 60% trẻ khỏi trước tuổi đi học, đặc biệt nếu khởi phát sớm trước 6 thángkhông có bệnh dị ứng khác kèm theo.

Có nên dùng thuốc corticoid kéo dài?

Corticoid bôi tại chỗ là thuốc kháng viêm hiệu quả, nhưng không nên lạm dụng kéo dài liên tục. Dùng đúng theo chỉ định, liệu trình ngắn (5–7 ngày)phối hợp dưỡng ẩm tốt sẽ giảm đáng kể nguy cơ teo da, giãn mạch.
Bs Trương Lê Đạo khuyên bệnh nhân nên sử dụng corticoid theo phương pháp “chủ động 2 lần/tuần” sau khi tổn thương lành, nhằm ngừa tái phát hiệu quả mà vẫn an toàn cho da.

Nên đến khám ở đâu tại TP.HCM?

Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng viêm da cơ địa, có thể đến khám tại:
Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ – Địa chỉ: TP.HCM – Bác sĩ phụ trách: Bs Trương Lê Đạo – chuyên gia đầu ngành về viêm da dị ứng và bệnh lý da mãn tính. – Dịch vụ:
  • Tư vấn – xét nghiệm dị ứng
  • Soi da – đánh giá độ ẩm da
  • Xây dựng phác đồ cá nhân hóa theo độ tuổi và môi trường sống
Liên hệ trước để đặt lịch, đặc biệt vào mùa cao điểm (nắng nóng – giao mùa).

Kết luận: Sống khỏe mạnh cùng viêm da cơ địa

Mặc dù là một bệnh lý mạn tính và tái phát, viêm da cơ địa hoàn toàn có thể được kiểm soát tốt nếu:
  • Hiểu đúng bản chất bệnh
  • Chăm sóc da đúng cách mỗi ngày
  • Tuân thủ phác đồ và theo dõi định kỳ với bác sĩ chuyên khoa
Hàng triệu người trên thế giới, bao gồm cả trẻ nhỏ và người trưởng thành, đã có thể sống vui khỏe, làm việc – học tập bình thường nhờ hiểu và chăm sóc da đúng. Tại Việt Nam, sự phát triển của các phòng khám chuyên sâu như Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ TP.HCM, với sự dẫn dắt chuyên môn từ Bs Trương Lê Đạo, đang mở ra nhiều cơ hội điều trị hiện đại và cá nhân hóa cho từng bệnh nhân.
 

LIÊN HỆ

Phòng Khám Da Liễu Anh Mỹ AMC - Thẩm Mỹ Da, Bệnh Da, Bệnh Lây Qua Tình Dục
Địa chỉ: 247A Nguyễn Trọng Tuyển, Phường 8, quận Phú Nhuận, Tp HCM.

Làm việc: Thứ 2-thứ 7: 8:00 - 19:30; CN:8:00-13:30; Ngày Lễ, Tết: nghỉ

Hotline: 0965 486 648, 02862 968 968

Website: www.anhmyclinic.vn