Nốt ruồi (Nevi)

1. Tổng quan

Nốt ruồi thường vô hại nhưng chúng có thể là dấu hiệu của bệnh ung thư da hắc tố.

Năm 2021, ung thư da hắc tố đã cướp đi hơn 7000 sinh mạng. Không phải nốt ruồi nào cũng là ung thư. Nốt ruồi là những tổn thương da phổ biến nhất ảnh hưởng tới 95% dân số.

2. Nốt ruồi là gì?

Nốt ruồi còn được gọi là NEVI. Chúng là những khối u da phổ biến có thể xuất hiện ở bất cứ đâu trên cơ thể nhưng chúng thường thấy nhất ở mặt, cổ và ngực. 

Nốt ruồi khác nhau về kích thước, hình dạng và màu sắc. 

Một số xuất hiện dưới dạng da phẳng phát triển không có màu sắc, trong khi một số khác nổi lên và có thể có màu sắc rõ, khiến chúng khác biệt và dễ nhìn so với vùng da xung quanh.

3. Nguyên nhân gây ra nốt ruồi: Điều gì kích hoạt sự phát triển của chúng?

Nốt ruồi xuất hiện do sự sản xuất quá mức của các tế bào chịu trách nhiệm về màu da. 

Nguyên nhân là do tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng mặt trời, thay đổi nội tiết tố,  có thể xảy ra sau chấn thương hoặc thậm chí là mang thai. 

Nốt ruồi cũng có tính di truyền nên cha mẹ có thể truyền gen nốt ruồi cho con cái.

4. Cách nhận biết nốt ruồi: Dấu hiệu là gì?

Nốt ruồi thường có thể nhìn thấy từ xa, nhưng đôi khi chúng có thể khó nhìn thấy.

Nốt ruồi thường có màu từ nâu đến đen, nhưng cũng có những nốt ruồi có màu nhạt hơn nhưng không phổ biến.

Lưng hoặc cổ là nơi thường thấy nốt ruồi trên cơ thể bạn, nhưng chúng có thể ở bất kỳ vị trí nào trên da.

5. Các loại nốt ruồi

Một số loại phổ biến bao gồm:

Nốt ruồi thông thường

Loại nốt ruồi phổ biến nhất không phải là ung thư. Nó ảnh hưởng đến gần 90% số người trên toàn thế giới. Những nốt ruồi này được gọi là nốt ruồi thông thường hoặc nevi. Chúng có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, ngoại trừ lòng bàn tay và lòng bàn chân và thường có hình dạng không đều. Chúng thường có màu nâu hoặc đen, mặc dù chúng cũng có thể có màu xám hoặc nhạt.

Hình 1: Nhiều nốt ruồi ở vai của một phụ nữ 32 tuổi (Nguồn Fitzpatrick Color Atlas, 2017) 

Nốt ruồi bẩm sinh (Nevi bẩm sinh)

Nốt ruồi bẩm sinh (trong y học gọi là nevi bẩm sinh) là một loại nốt ruồi phổ biến khác. Nó xuất hiện khi sinh ra hoặc phát triển trong thời thơ ấu. Những nốt ruồi này xuất hiện trên đầu và cổ nhưng phổ biến nhất là ở sau gáy và vai. Nốt ruồi có hình tròn hoặc phẳng và có màu nâu sẫm hoặc đen.

Hình 2: Nốt ruồi bẩm sinh (Nguồn Fitzpatrick Color Atlas, 2017) 

Nốt ruồi loạn sản

Nốt ruồi loạn sản (còn được gọi là nốt ruồi không điển hình) là nốt ruồi có hình dạng hoặc màu sắc khác với nốt ruồi thông thường. Chúng có thể là dấu hiệu cảnh báo ung thư hắc tố. Điều quan trọng cần lưu ý là không phải tất cả các nốt ruồi loạn sản đều là ung thư. Bác sĩ da liễu sẽ khám và làm sinh thiết để đảm bảo an toàn.

Hình 3: Nốt ruồi loạn sản (Nguồn Fitzpatrick Color Atlas, 2017) 

Nốt ruồi Spitz 

Nốt ruồi Spitz là một loại nốt ruồi lành tính thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên. Nốt ruồi Spitz có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, nhưng thường gặp nhất ở đầu, cổ, da đầu và vai. Nốt ruồi này thường có màu nâu hoặc đen và giống với khối u ác tính. Bác sĩ da liễu sẽ soi da và làm sinh thiết để xác định.

Hình 4: Nốt ruồi Spitz (Nguồn Fitzpatrick Color Atlas, 2017)

6. Nốt ruồi có phải là ung thư không?

Nốt ruồi thường không phải là ung thư nhưng chúng có thể trở thành ung thư. Công cụ ABCDE giúp nhận biết nốt ruồi là ung thư hay không. Mỗi  chữ cái của công cụ này đại diện cho một đặc điểm của nốt ruồi, khiến nó trở thành nốt ruồi bình thường hoặc ung thư.

• A: Không đối xứng - Một nửa của nốt ruồi trông khác hẳn với nửa còn lại. 
• B: Đường viền nốt ruồi bình thường (không phải ung thư) có đường viền đều, nhẵn, trong khi nốt ruồi ung thư có đường viền của nốt ruồi không đều, lởm chởm, mờ hoặc không xác định.
• C: Màu sắc - Bình thường (nốt ruồi không bị ung thư) thường có màu nhạt đến nâu sẫm và có màu sắc đồng đều. Nốt ruồi ung thư có nhiều màu sắc, trong đó có màu đỏ, hoặc thay đổi về màu sắc theo thời gian.
• D: Đường kính - Đường kính thường lớn hơn đầu tẩy bút chì (6,0 mm). D cũng được dùng cho dấu hiệu "vịt con xấu xí" ("ugly duckling"). Những tổn thương này khác với các tổn thương sắc tố (nevi) khác trên cơ thể về kích thước, hình dạng và màu sắc.
• E: Tiến triển - nốt ruồi bình thường (không gây ung thư) trông giống nhau. Nốt ruồi có bất kỳ sự thay đổi đáng kể nào gần đây về kích thước, hình dạng, màu sắc hoặc cấu trúc đều khiến bạn phải lưu tâm.

Cách sử dụng nguyên tắc ABCDE:

• Kiểm tra da thường xuyên: Đứng trước gương soi toàn thân trong phòng đủ sáng. Sử dụng gương cầm tay để xem những khu vực khó quan sát.
• Xác định những thương tổn đáng ngờ: Tìm bất kỳ nốt ruồi hay dấu hiệu trên da có các đặc điểm nêu trong nguyên tắc ABCDE.
• Theo dõi thay đổi: Chú ý bất kỳ sự thay đổi nào trong những đặc điểm đã đề cập đối với bất kỳ nốt ruồi hay dấu hiệu nào.
• Khám chuyên khoa: Nếu bạn phát hiện bất kỳ điều gì đáng ngờ hoặc khi không chắc chắn, hãy liên hệ khám bác sĩ da liễu ngay lập tức.

Những điều cần nhớ:

• Nguyên tắc ABCDE là một điểm khởi đầu: Nó không hoàn hảo trong việc phát hiện mọi trường hợp ung thư hắc tố, tuy nhiên nó là một công cụ hữu ích để giúp bạn cảnh giác hơn với làn da của mình.
• Lời khuyên từ bác sĩ da liễu: Việc tự kiểm tra da nên được kết hợp với khám định kỳ từ bác sĩ da liễu, đặc biệt nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ ung thư da cao.

7. Các phương pháp để điều trị nốt ruồi

Nốt ruồi được điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau. Bước đầu tiên là xác định xem nốt ruồi đó là ung thư hay bình thường. Sau khi biết mình có loại nốt ruồi nào, bạn có thể chọn nhiều phương pháp điều trị khác nhau để loại bỏ nó. Cách phổ biến nhất để loại bỏ nốt ruồi là phẫu thuật đối với nốt ruồi lớn, sần sùi; LASER CO 2 đối với nốt ruồi nhỏ, phẳng.

Bạn có một số tùy chọn bao gồm:

​Ngăn ngừa nốt ruồi: Lời khuyên để giảm thiểu rủi ro cho bạn.

Nếu có thể, hãy cố gắng ngăn chặn nốt ruồi phát triển.

• Bạn có thể giảm nguy cơ ung thư da bằng cách tránh ánh nắng mặt trời.
• Tránh sử dụng giường tắm nắng và tia cực tím (UV) nhân tạo. Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến nghị hạn chế thời gian tiếp xúc với ánh nắng mặt trời ở mức 15 phút mỗi ngày.
• Sử dụng kem chống nắng có chỉ số chống nắng ít nhất là 15 (hoặc cao hơn). Nếu bạn không thể tìm thấy kem chống nắng có SPF15 thì hãy sử dụng ít nhất SPF30. Điều này có nghĩa là cường độ ánh nắng chiếu vào da bạn sẽ giảm đi từ 15 đến 30 lần so với cường độ ban đầu.

Phần kết luận

Điểm mấu chốt là bạn phải luôn kiểm tra làn da của mình để tìm những nốt ruồi đáng ngờ và nếu tìm thấy chúng, hãy nhờ bác sĩ da liễu kiểm tra. Sẽ rất hữu ích nếu bạn nhớ sử dụng kem chống nắng hàng ngày và hạn chế thời gian tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Tài liệu tham khảo:

K. Wolff, R. A. Johnson, A. P. Saavedra, Roh EK. Benign neoplasmas and hyperplasias.  Fitzpatrick's Color Atlas, 8th Ed: : McGraw-Hill Education 2017. p. 141 - 53.

Barnhill RL and Rabinovitz H. “Benign melanocytic neoplasms.” In: Bolognia JL, et al. Dermatology. (second edition). Mosby Elsevier, Spain, 2008:1723-5.

Mori WS, Peters KV, et al. “Tattoo artists’ approach to melanocytic nevi.” JAMA Dermatol. Published online January 18, 2017.

Aber CG. Alvarez Connelly E, et al. “Skin cancer in the pediatric population.” In: Nouri K. Skin Cancer. The McGraw-Hill Companies, Inc., China, 2008:415-6.

Cordoro KM, Gupta D, et al. “Pediatric melanoma: Results of a large cohort study and proposal for modified ABCD detection criteria for children.” J Am Acad Dermatol 2013;68:913-25.

Lovett, A, Maari C, et al. “Large congenital melanocytic nevi and neurocutaneous melanocytosis: One pediatric center’s experience.” J Am Acad Dermatol 2009;61:766-74.

Mitkov M, Chrest M, et al. “Pediatric melanomas often mimic benign skin lesions: A retrospective study.” J Am Acad Dermatol 2016;75:706-11.

Scope A, Marchetti M, et al. “The study of nevi in children: Principles learned and implications for melanoma diagnosis.” J Am Acad Dermatol 2016;75:813-23.

Wynnis LT, Hsu JW, et al. “Pediatric ‘‘STUMP’’ lesions: Evaluation and management of difficult atypical Spitzoid lesions in children.” J Am Acad Dermatol 2011;64:559-72.