Mụn Trứng Cá Thông Thường Và Mụn Nang

BSCK II. Trương Lê Đạo
Phòng khám Anh Mỹ

• Là viêm của đơn vị nang lông - tuyến bã nhờn, rất phổ biến.
• Xuất hiện trên mặt, thân và hiếm khi ở mông.
• Thường gặp nhất ở thanh thiếu niên.
• Biểu hiện dưới dạng mụn đầu đen, mụn đầu trắng, nốt và nang.
• Dẫn đến sẹo lõm, sẹo trũng hoặc sẹo phì đại.

Dịch Tễ Học:

• Rất phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 85% người trẻ.
• Bắt đầu từ tuổi dậy thì; có thể xuất hiện lần đầu ở tuổi 25 trở lên.
• Nặng hơn ở nam giới so với nữ giới.
• Tỷ lệ thấp hơn ở người châu Á và châu Phi.
• Có yếu tố di truyền và tiền sử gia đình.

Nguyên Nhân:

• Kết hợp giữa sự tắc nghẽn lỗ chân lông, hoạt động của androgen và vi khuẩn Propionibacterium acnes.
• Sự tắc nghẽn và viêm dẫn đến sự hình thành mụn.
• Các yếu tố góp phần bao gồm dầu khoáng, một số loại thuốc, căng thẳng, áp lực vật lý lên da.

Biểu Hiện Lâm Sàng:

• Mụn có thể tồn tại từ vài tuần đến vài tháng.
• Thường trầm trọng hơn vào mùa thu và mùa đông.
• Mụn không gây đau đớn trừ khi chúng trở thành nang.
• Có nhiều dạng khác nhau của mụn như mụn đầu đen, mụn đầu trắng, mụn sẩn, nang.

Các Thể  Đặc Biệt 

• Mụn Sơ Sinh: Xuất hiện trên mũi và má ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ, liên quan đến sự phát triển của tuyến; tạm thời và tự khỏi.
• Mụn Trầy Xước: Thường gặp ở phụ nữ trẻ và liên quan đến tổn thương cạo xước và sẹo do vấn đề cảm xúc và tâm lý (rối loạn ám ảnh cưỡng chế).
• Mụn Cơ Học: Xuất hiện trên má, cằm và trán do tựa mặt vào tay hoặc từ áp lực của dụng cụ thể thao như mũ bảo hiểm.
• Mụn tích tụ thành cụm: Mụn nang nặng, nhiều hơn ở thân mình so với mặt, cũng xuất hiện trên mông. Nang, nốt, áp xe và loét hợp lại. Hiếm khi tự hết.
• Mụn Bùng Phát: Xuất hiện chủ yếu ở nam giới tuổi teen. Mụn nang cấp tính và nặng với áp xe và loét; cảm giác mệt mỏi, sốt, đau khớp, bạch cầu tăng và tốc độ máu lắng cao.
• Mụn Nhiệt Đới: Với viêm nang lông nặng, nang viêm dẫn lưu trên thân mình và mông, đặc biệt ở khí hậu nhiệt đới; nhiễm trùng thứ phát với Tụ cầu vàng.
• Mụn Nghề Nghiệp: Do tiếp xúc với dẫn xuất nhựa đường, dầu cắt, hydrocacbon clorin ("Mụn Clo" ). Không giới hạn ở các vị trí ưa thích và có thể xuất hiện trên các bộ phận cơ thể khác như tay, chân hoặc mông.
• Mụn Clo: Do tiếp xúc với hydrocacbon aromatic clorin trong dây dẫn điện, thuốc trừ sâu và diệt cỏ. Đôi khi rất nặng do tai nạn công nghiệp hoặc đầu độc có chủ ý (ví dụ, dioxin).
• Mụn Mỹ Phẩm: Do mỹ phẩm gây mụn. Mụn Pomade trên trán, thường gặp ở người châu Phi do sử dụng pomade cho tóc.

Hội Chứng SAPHO

• Viêm khớp, mụn trứng cá bùng phát, viêm bàn chân và bàn tay mụn mủ, viêm tuyến mồ hôi nung mủ, siêu sừng hóa và viêm xương; rất hiếm gặp.

Hội Chứng PAPA

• Viêm khớp sinh mủ vô khuẩn, viêm loét pyoderma gangrenosum, mụn hoại thư da mủ. Là một rối loạn tự viêm di truyền; rất hiếm.

Các Tình Trạng Giống Mụn Trứng Cá Nhưng Không Phải Là Mụn Trứng Cá:

• Mụn Do Steroid: Không có mụn đầu đen. Xuất hiện sau khi sử dụng glucocorticoids hệ thống hoặc tại chỗ. Viêm nang lông đơn hình - các sẩn và mụn mủ đỏ trên ngực và lưng.
• Mụn Do Thuốc: Không có mụn đầu đen. Phát ban giống như mụn xuất hiện do phenytoin, lithium, isoniazid, liều cao vitamin B complex, chất ức chế yếu tố tăng trưởng biểu bì và hợp chất halogen.
• Mụn Mùa Hè: Không có mụn đầu đen. Phát ban nổi sau khi tiếp xúc với nắng, thường xuất hiện trên trán, vai, cánh tay, cổ và ngực.
• Viêm Nang Lông Gram âm: Nhiều mụn mủ nhỏ màu vàng trên đỉnh mụn trứng cá thông thường trong trường hợp sử dụng kháng sinh dài hạn.

Chẩn Đoán và Phân Biệt Chẩn Đoán 

Lưu ý: Mụn đầu đen cần thiết để chẩn đoán mọi loại mụn trứng cá. Mụn đầu đen không phải là đặc điểm của các tình trạng giống mụn trứng cá.

Xét Nghiệm 

Không yêu cầu xét nghiệm trong đa số bệnh nhân mụn trứng cá. Nếu nghi ngờ rối loạn nội tiết, xác định testosterone tự do, hormone kích thích nang noãn, hormone kích thích hoàng thể và DHEAS để loại trừ tình trạng tăng androgen và hội chứng buồng trứng đa nang.

Quá Trình Bệnh

• Thường tự khỏi tự nhiên vào đầu tuổi hai mươi nhưng có thể kéo dài đến thập kỷ thứ tư hoặc cao hơn. Các đợt bùng phát xảy ra vào mùa đông và khi bắt đầu kỳ kinh nguyệt. Hậu quả của mụn trứng cá là sẹo, có thể tránh được bằng cách điều trị, đặc biệt là với isotretinoin uống sớm trong quá trình bệnh.

Quản Lý 

• Mụn Nhẹ: Sử dụng kháng sinh tại chỗ (clindamycin và erythromycin) và gel benzoyl peroxide (2.5%, 5% hoặc 10%). Cần tuân theo hướng dẫn cụ thể của bác sĩ khi sử dụng retinoid tại chỗ.
• Mụn Vừa: Thêm kháng sinh uống vào phác đồ điều trị. Minocycline và doxycycline là hiệu quả nhất.
• Mụn Nặng: Ngoài điều trị tại chỗ, điều trị hệ thống với isotretinoin được chỉ định cho mụn nang hoặc mụn tích tụ thành cụm, hoặc mọi loại mụn khác không đáp ứng với điều trị.

Mụn Nặng

• Ngoài điều trị tại chỗ, điều trị hệ thống với isotretinoin được chỉ định cho mụn nang hoặc mụn tích tụ thành cụm, hoặc bất kỳ loại mụn nào khác không đáp ứng với điều trị. Retinoid này ức chế chức năng tuyến bã nhờn và quá trình biểu bì hóa, rất hiệu quả. Isotretinoin uống dẫn đến sự giảm biểu hiện hoàn toàn trong hầu hết các trường hợp, kéo dài từ vài tháng đến vài năm ở đa số bệnh nhân.

Chỉ Định Isotretinoin Uống:

• Mụn vừa, mụn dai dẳng và mụn nang.

Chống Chỉ Định:

• Isotretinoin sinh quái và việc sử dụng biện pháp tránh thai hiệu quả là cần thiết.
• Đồng thời sử dụng tetracycline và isotretinoin có thể gây ra giả u não (sưng nội sọ lành tính); do đó, hai loại thuốc này không bao giờ nên được sử dụng cùng một lúc.

Cảnh Báo:

• Kiểm tra lipid máu, transaminases (ALT, AST) trước khi điều trị. Khoảng 25% bệnh nhân có thể phát triển mức triglycerides huyết thanh tăng. Bệnh nhân có thể có transaminase tăng nhẹ đến trung bình, có thể trở về bình thường với việc giảm liều lượng thuốc. 
• Mắt: Đã có báo cáo về tình trạng mù đêm, và bệnh nhân có thể giảm khả năng chịu đựng kính áp tròng. 
• Da: Một phát ban giống eczema do khô da gây ra bởi thuốc có thể xảy ra và phản ứng tốt với corticosteroids tại chỗ cường độ thấp (lớp III). 
• Môi khô và viêm môi gần như luôn xảy ra và cần phải được điều trị. 
• Có thể xảy ra tình trạng mỏng tóc có thể đảo ngược và rất hiếm khi có thể xảy ra viêm móng. 
• Mũi: hiếm khi khô niêm mạc mũi và chảy máu mũi. 
• Hệ thống khác: Hiếm khi xảy ra trầm cảm, đau đầu, viêm khớp và đau cơ nhưng viêm tụy có thể xảy ra. Đối với các biến chứng có thể xảy ra khác hiếm gặp, tham khảo hướng dẫn sử dụng.

Liều Lượng:

• Isotretinoin 0.5 đến 1 mg/kg được chia liều với thức ăn. Hầu hết bệnh nhân giảm bệnh trong vòng 20 tuần với liều 1 mg/kg nhưng 0.5 mg/kg cũng hiệu quả.

Các Phương Pháp Điều Trị Hệ Thống Khác Cho Mụn Nặng:

• Glucocorticoids hệ thống bổ trợ có thể sử dụng trong mụn nặng tích tụ thành cụm, mụn bùng phát, hội chứng SAPHO và PAPA. Các thuốc điều trị bao gồm ức chế TNF-alpha infliximab và anakinra cho những thể nặng này và cho thấy hiệu quả hứa hẹn. 
• Lưu ý: Đối với các nốt và nang viêm, triamcinolone tiêm trong thương tổn rất hữu ích (0.05 mL của dung dịch 3 đến 5 mg/mL).

Tài liệu tham khảo

1. He SY, Pasch L, et al. “Poster 2682: Patient-reported impact of hirsutism on health-related quality of life, mood, and self-esteem in patients with polycystic ovary syndrome.” J Am Acad Dermatol. 2016;74(suppl 1):AB66. Commercial support: None identified. Conflict of interest: None disclosed.
2. Thiboutot DM, Dréno B, et al. “Practical management of acne for clinicians: An international consensus from the Global Alliance to Improve Outcomes in Acne.” J Am Acad Dermatol 2018;78:S1-23.
3. Zaenglein AL, Pathy AL, et al. “Guidelines of care for the management of acne vulgaris.” J Am Acad Dermatol. 2016;74:945-73.
4. Zaenglein AL, Thiboutot DM. “Acne vulgaris.” In: Bolognia JL, et al. Dermatology. (fourth edition). Mosby Elsevier, China, 2018:588-92.